تبدیل پایان نامه به کتاب
عنوان:
ابعادحقوقي و سياسي غرامت جنگ ايران و عراق
نویسنده:
ليلا رجبي
دنياي معاصر، جهان دگرگوني، تحول و ارتباط بين ملت هاست و به رغم اطلاعات
و آگاهي هاي گسترده هنوز مجهولات فراواني در همه گرايش ها ي دانش وجود
دارد. بخصوص در زمينه هاي حقوقي، و اين كه آيا بر آنچه در جوامع ديگر مي گذرد
ملت هاي ديگر بر آن وقوف دارند يا خير؟ يا اين اطلاعات چه اندازه از علوم را
تشكيل مي دهد؟ با توجه به يكي شدن جهان در سايه ارتباطات ممكن نيست، انسان
خود را از مردماني كه در كشورهاي ديگر زندگي مي كنند دورنگاه دارد. بنابراين
شيوه و بينش و رفتار ديگر ملل در سرنوشت ما مؤثر خواهد بود. پس شرايط ايجاب
مي كند كه حقوق دانان بسان اقتصاددانان نگاه و نگرش جديدي از مسائل مربوط به
حقوق داشته باشند. بخصوص اين ضرورت در اثر جابه جايي اشخاص و كالاها و
سرمايه ها و ناديده گرفتن مرزهاي كشورها بيشتر احساس مي شود. از اين روست
كه حقوق دانان ناچارند علاوه بر حقوق خويش قواعد حقوقي و حقوق موضوعه ديگر
كشورها به ويژه كشورهايي را كه در عرصه جهاني، نظام هاي حقوقي كهن و ديرينه
داشته و فرهنگ و زبان آنان در بسياري از كشورها ريشه…
فهرست مطالب
پيشگفتار …………………………. ………………………….. ………………………….. ………………………….. ……………… 13
فصل اول: مسئوليت بين المللي . ………………………… ………………………….. ………………………….. ……. 19
تعريف مسئوليت بين المللي دولت …………………………. ………………………….. ………………………….. …….. 21
مبنا و منشاء مسئوليت بين المللي …………………………. ………………………….. ………………………….. …….. 22
نظريه خطا يا مسئوليت ذهني . ………………………… ………………………….. ………………………….. ……………. 22
نظريه خطر يا مسئوليت عيني . ………………………… ………………………….. ………………………….. ……………. 23
تحقق مسئوليت كيفري بين المللي …………………………. ………………………….. ………………………….. …… 23
فصل دوم: اعمال دولت …………………………. ………………………….. ………………………….. …………………… 25
اعمال رافع مسئوليت …………………………. ………………………….. ………………………….. ………………………….. 26
اعمال ارادي رافع مسئوليت . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………… 26
اعمال غير ارادي رافع مسئوليت …………………………. ………………………….. ………………………….. …………. 27
فصل سوم: انواع خسارت در مقابل مسئوليت بين المللي…………………………. …………………. 29
رويه قضايي بين المللي …………………………. ………………………….. ………………………….. ………………………. 30
كميسيون حقوق بين الملل . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………… 35
نوع نگرش كميسيون حقوق بين الملل به مسئوليت بين المللي …………………………. ……………….. 38
انواع خسارت . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………….. …………… 39
خسارت مادي و معنوي . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………. 39
خسارت مستقيم و غير مستقيم …………………………. ………………………….. ………………………….. …………. 39
جبران خسارت . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………….. ……….. 40
اعاده وضعيت به حالت سابق . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………. 40
جلب رضايت . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………….. …………… 41
پرداخت غرامت …………………………. ………………………….. ………………………….. ………………………….. ………. 42
فصل چهارم: ارزيابي غرامت . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………….. 45
خصوصيات غرامت . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………….. ….. 54
ضمانت اجراي جبران خسارت . ………………………… ………………………….. ………………………….. ……………. 56
ابعاد حقوقي و سياسي غرامت جنگ ايران و عراق 10
شرايط توسل به اقدامات متقابل . ………………………… ………………………….. ………………………….. …………. 56
فصل پنجم: مسئوليت كيفري بين المللي …………………………. ………………………….. ……………….. 59
مبنا و منشاء مسئوليت كيفري بين المللي …………………………. ………………………….. …………………….. 61
تحولات مسئوليت كيفري بين المللي . ………………………… ………………………….. ………………………….. … 62
فصل ششم: جنايت بين المللي و انواع آن . ………………………… ………………………….. ………………. 65
انواع جنايت بين المللي . ………………………… ………………………….. ………………………….. ……………………….. 66
فصل هفتم: حقوق بين الملل بشر دوستانه . ………………………… ………………………….. ……………… 69
مفهوم حقوق بين الملل بشردوستانه . ………………………… ………………………….. ………………………….. ….. 70
تاريخچه حقوق بين الملل بشر دوستانه …………………………. ………………………….. …………………………. 72
سير تكوين و تدوين حقوق بين الملل بشر دوستانه نوين . ………………………… ………………………….. . 74
توسعه حقوق بين الملل بشر دوستانه نوين …………………………. ………………………….. ……………………. 77
جايگاه حقوق بين الملل بشر دوستانه در نظام حقوقي بين المللي . ………………………… …………….. 79
83 ………………….. ………………………… . فصل هشتم: اختلافات ايران و عراق تا آغاز جنگ 1980
اختلافات پس از جنگ جهاني اول …………………………. ………………………….. ………………………….. …….. 89
شكايت عراق به جامعه بين الملل …………………………. ………………………….. ………………………….. ………. 90
استرداد شكايت از سوي عراق . ………………………… ………………………….. ………………………….. …………….. 92
قرارداد 1937 و لغو آن …………………………. ………………………….. ………………………….. ………………………. 93
از توافق تا جنگ …………………………. ………………………….. ………………………….. ………………………….. ….. 100
لغو عهدنامه بغداد از سوي عراق . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………. 102
علل لغو معاهده بغداد …………………………. ………………………….. ………………………….. ………………………. 102
فصل نهم: خسارت ناشي از جنگ و مسئوليت حقوقي عراق …………………………. ……….. . 107
خسارات ناشي از جنگ …………………………. ………………………….. ………………………….. ……………………. 108
خسارت هاي وارده به ايران در جنگ تحميلي . ………………………… ………………………….. …………….. 109
مسئوليت حقوقي دولت عراق …………………………. ………………………….. ………………………….. ………….. 112
مسئوليت هاي بين المللي دولت عراق به عنوان آغازگر جنگ (تجاوز) . ………………………… ……. 117
ركن فاعلي …………………………. ………………………….. ………………………….. ………………………….. …………… 117
11 فهرست مطالب
ركن موضوعي . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………….. ………. 120
بيانيه دبير كل سازمان ملل . ………………………… ………………………….. ………………………….. ……………… 124
فصل دهم: مسئوليت كيفري عراق …………………………. ………………………….. ………………………… 131
فصل يازدهم: موانع پيگري غرامت حقوقي …………………………. ………………………….. ………….. 135
تغيير رژيم . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………….. …………….. 136
140 ………………………….. ………………………….. …………………………. كاستي هاي موجود در قطعنامه 598
آنچه در قطعنامه آشكار است . ………………………… ………………………….. ………………………….. …………… 143
آنچه شوراي امنيت مي توانست انجام دهد . ………………………… ………………………….. ………………….. 144
موانع سياسي پيگيري غرامت …………………………. ………………………….. ………………………….. ………….. 149
مسئله غرامت در دوران صدام . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………….. 150
مسئله غرامت و عراق جديد …………………………. ………………………….. ………………………….. …………….. 151
فصل دوازدهم: ملاحظات و موانع داخلي و خارجي در زمينه غرامت ………………………. 153
موانع داخلي . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………….. …………. 154
موانع خارجي . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………….. ……….. . 161
غفلت در تصميم گيري و سياست گذاري پيرامون مسئله غرامت . ………………………… …………….. 162
حل و فصل مناقشات به شيوه مسالمت آميز …………………………. ………………………….. ………………… 167
روش هاي غير مسالمت آميز …………………………. ………………………….. ………………………….. …………… 170
منابع و ماخذ . ………………………… ………………………….. ………………………….. ………………………….. ……… 174
پيشگفتار
دنياي معاصر، جهان دگرگوني، تحول و ارتباط بين ملت هاست و به رغم اطلاعات
و آگاهي هاي گسترده هنوز مجهولات فراواني در همه گرايش ها ي دانش وجود
دارد. بخصوص در زمينه هاي حقوقي، و اين كه آيا بر آنچه در جوامع ديگر مي گذرد
ملت هاي ديگر بر آن وقوف دارند يا خير؟ يا اين اطلاعات چه اندازه از علوم را
تشكيل مي دهد؟ با توجه به يكي شدن جهان در سايه ارتباطات ممكن نيست، انسان
خود را از مردماني كه در كشورهاي ديگر زندگي مي كنند دورنگاه دارد. بنابراين
شيوه و بينش و رفتار ديگر ملل در سرنوشت ما مؤثر خواهد بود. پس شرايط ايجاب
مي كند كه حقوق دانان بسان اقتصاددانان نگاه و نگرش جديدي از مسائل مربوط به
حقوق داشته باشند. بخصوص اين ضرورت در اثر جابه جايي اشخاص و كالاها و
سرمايه ها و ناديده گرفتن مرزهاي كشورها بيشتر احساس مي شود. از اين روست
كه حقوق دانان ناچارند علاوه بر حقوق خويش قواعد حقوقي و حقوق موضوعه ديگر
كشورها به ويژه كشورهايي را كه در عرصه جهاني، نظام هاي حقوقي كهن و ديرينه
داشته و فرهنگ و زبان آنان در بسياري از كشورها ريشه عميق داشته آشنايي داشته
باشند.
جنگ ايران و عراق از طولاني ترين جنگ هاي قرن بيستم، در عين حال يكي از
دهشتناك ترين وقايع تاريخ معاصر است. جنگي كه در آن تمام اصول اخلاقي و
انساني، قوانين حقوق بين الملل و حقوق حاكم بر جنگ توسط يك كشور زير پا
گذاشته شد. كشور عراق با حمله به مرزهاي قانوني و بين المللي جمهوري اسلامي
ايران ابتدائي ترين حقوق يك ملت يعني حق حاكميت را زير پا گذاشت. به لحاظ
تلفات انساني حدود 720 هزار نفر شهيد و جانباز و به لحاظ اقتصادي ميلياردها دلار
آسيب متوجه ايران اسلامي شد. در طول سال هاي جنگ بسياري از پروژه هاي
ابعاد حقوقي و سياسي غرامت جنگ ايران و عراق 14
عمراني كشور تعطيل و اعتبارات مربوط به اين پروژه ها هزينه امور مرتبط با جنگ
گرديد. هزاران خانه مسكوني درنتيجه بمباران هاي وحشيانه ويران شدند، كارخانجات
و پروژه هاي مهم صنعتي به ويژه مناطق نفتي و پالايشگاهي مورد حمله قرار گرفتند
و بسياري از صنايع مادر، به نابودي كشيده شدند. نه تنها پروژه هاي صنعتي آسيب
ديدند بلكه بخش كشاورزي نيز از آسيب هاي جنگ در امان نمانده و هنوز هم
هزاران هكتار از اراضي مرغوب كشاورزان كشور به جاي كاشت محصولات كشاورزي
تحت كشت مين هايي هستند كه برخلاف موازين و قوانين و مقررات بين المللي
كاشته شده است.
با گذشت بيش از 2 دهه از پايان جنگ اين پرسش بزرگ همچنان در برابر اذهان
ايرانيان است كه آخر تاوان اين همه خرابي و مصيبت چگونه بايد پرداخت شود. آيا
عراق مي تواند از مسئوليت بين المللي خود شانه خالي كند؟ چرا دستگاه ديپلماسي
و هيأت حاكمه كشورمان نتوانسته به پيگيري اين امر خطير همت گمارد؟ به چه
دليل تا به امروز اين مسئله مهم مسكوت مانده است؟ و ده ها سئوال از اين دست كه
اين پژوهش تلاش دارد به بخشي از آن پاسخ داده و در حد بضاعت خود گره اي از
اين ريسمان در هم پيچيده بگشايد.
بنابراين پرداخت غرامت به عنوان يك اصل عرفي،حقوقي و بين المللي پذيرفته
شده است و كشورها نمي توانند از آن شانه خالي كنند، به نظر مي رسد كه بحث
دريافت غرامت از دولت عراق در حال حاضر تحت تاثير وضعيت تغيير رژيم در عراق
و روي كار آمدن يك دولت دوست در اين كشور قرار گرفته است، لذا لازم به ذكر
است كه گذشت زمان به معناي به فراموشي سپردن دريافت غرامت هاي جنگي
نيست زيرا باوجود گذشت بيش از شش دهه از جنگ جهاني دوم هنوز هم قربانيان
اين جنگ غرامت دريافت مي كنند، بنابراين تغيير رژيم عراق مانع دستيابي ايران به
15 پيشگفتار
حقوق خود نمي باشد زيرا كشورها داراي شخصيت حقوقي هستند و به اعتبار اين
شخصيت حقوقي داراي مسئوليت بين المللي هستند.
بر اساس حقوق بين الملل در مورد حل و فصل اختلافات بين المللي از جمله
مسئله غرامت دو شيوه عمده وجود دارد: شيوه هاي مسالمت آميز و غير مسالمت
آميز (قهرآميز). شيوه مسالمت آميز نيز خود به دو روش سياسي و حقوقي تقسيم
مي گردد. راه حل هاي سياسي مانند مذاكره، ميانجي گري و مراجعه به كميسيون
سازش مي باشد كه نيازمند اراده طرفين براي توسل به اين روش ها مي باشد. دو
روش حقوقي نيز يعني رجوع به داوري و يا دادگاه كيفري بين المللي مي تواند مورد
استفاده قرار گيرد.
به عبارت ديگر دولت ها در صورت وجود اختلاف مي توانند از طريق روش ها
سياسي از جمله مذاكره به توافقي دست پيدا كنند اما اگر اين روش راه به جايي نبرد
مي توانند به هيأت داوري آن را ارجاع دهند. استيفاي حقوق ملت از بارزترين وظايف
هر دولتي است، حق به تاراج رفته اي كه بنا بر نظر كارشناسان سازمان ملل 100
ميليارد دلار و بنا بر نظر كارشناسان داخلي تا 1000 ميليارد دلار برآورد شده امر
كوچكي نيست كه بتوان به راحتي آن را به فراموشي سپرد.
چرا در حالي كه هنوز ناله هاي جانبازان شيميايي خاموش نشده است، تلاشهاي
صورت گرفته در جهت جبران اين خسارت ها مثمرثمر واقع نشده است. و اين
پرسش اساسي همواره مطرح است كه چرا نسبت به منافع ملي جمهوري اسلامي
ايران در جهت احقاق اين حق مسلم، هم چنانكه اين حساسيت و مسئوليت بين
المللي در مورد كويت وجود داشت، توجه نمي شود؟ و در همه اين سال ها بحث اخذ
غرامت مسكوت گذاشته شده است.
ابعاد حقوقي و سياسي غرامت جنگ ايران و عراق 16
اين مسئله در حقوق ايران مورد توجه قرارگرفته و كتابها و مقالاتي در اين زمينه
مورد نگارش قرارگرفته است اما اين منابع بطورخاص به بحث دريافت غرامت جنگ
توسط ايران از عراق و ابعاد حقوقي آن نپرداخته اند برخي ازاين منابع عبارتنداز:
-1 (مستقيمي، 1377 ) در كتاب مسئوليت بين المللي دولت در قالب ارائه پژوهش
انجام شده توسط دانشگاه تهران معتقد است: روش پرداخت غرامت معمول ترين
روش جبران خسارت است. در اين روش پرداخت خسارت با پرداخت پول يا
جايگزيني قابل محاسبه صورت مي گيرد.
اين شيوه جبران خسارت از دير باز مورد قبول عموم حقوق دانان بوده است.
2 – (منصوري لاريجاني) در كتاب بررسي حقوقي سياسي تجاوز رژيم عراق به
جمهوري اسلامي بيان داشته است: اصولا در نظام هاي حقوقي و قضايي داخلي
كشورها هم اين اصل مرعي و مجسم است و از طرفي بنا بر اصول و موازين حقوق
بين الملل هر دولت موظف است خساراتي را كه در اثر نقض قواعد حقوق بين المللي
ناشي از انجام يا خودداري از انجام تكليف به دولت ديگري وارد شده است جبران
نمايد.
-3 (مصفا، طارم سري، و بهرام مستقيمي) در كتاب تجاوز عراق به ايران و موضع
گيري سازمان ملل بيان داشته اند: پس از احراز اين امر كه تهاجم مورخ 31 شهريور
1359 قابل انتساب به دولت عراق است، اكنون نشان داده مي شود كه عمل عراق
نقض تعهد عدم كاربرد زور نيز به شمار مي آيد.
-4 (روسو، ترجمه: محمدعلي حكمت، 1347 ) در بحث خود تحت عنوان آثار
مسئوليت بين المللي در كتاب حقوق بين الملل عمومي بر اين اعتقاد است:
نتيجه اصلي و اساسي كه بر مسئوليت بين المللي مترتب مي گردد تعهد جبران
خسارت است كه به عهده كشور مسئول گذاشته مي شود. اين اصل از اصول اساسي
و مهم محسوب مي شود.
17 پيشگفتار
بحث كلي در مورد وقايع جنگ و در مورد 100 ميليارد دلار غرامت ايران از عراق
پيش سازمان ملل بحث مي كند كه ايران از سازمان ملل درخواست كرده كه اگر
تجاوز عراق ثابت شود عراق را مجبور به پرداخت غرامت كنندو بيان مي دارد كه در
اين بحث بخاطر كه ايران هيچ قدرتي در پيگيري اين قضيه ندارد از طرف عراق
پرداخت نمي شود. مگر اينكه در ازائ آن خدماتي معامله اي (چه اسير چه چيز
ديگر) به عراق پرداخت شود. بخاطر اينكه ايران تمايل به خاتمه جنگ داشته و عراق
اصرار بر ادامه جنگ داشته بخاطر قدرتي كه از طرف كشورهاي اروپايي پشت خود
حس مي كرده است. بخاطر همين قدرت كويت بود كه توانست از عراق بخاطر جنگ
خليج فارس غرامت بگيرد.
فصل اول
مسئوليت بين المللي
در روابط بين الملل همانند روابط اجتماعي، تعدي هر شخص به منافع حقوقي
شخص ديگر جامعه بين المللي موجب مسئوليت مي شود. مسئوليت بين المللي
معمولا به دولت به عنوان مهم ترين شخص حقوقي بين الملل مربوط مي شود،
هرچند كه نمي توان آن را از ديگر اشخاص حقوق بين الملل يعني سازمان هاي بين
الملل و در بعضي موارد افراد جدا كرد.
مسئوليت بين المللي بر قواعد و رويه هايي استوار است كه مي توان آن ها را در
موارد ارتكاب اعمال غير قانوني به كار برد. امروزه اين قواعد و رويه ها عمدتا در
حقوق بين الملل عرفي وجود دارند ولي تلاش هايي براي تدوين آنها به خصوص بعد
از جنگ جهاني اول و در چارچوب جامعه بين الملل و كارگزارهاي منطقه اي به
عمل آمده است. پس از جنگ جهاني دوم نيز موضوع تدوين مقررات ناظر بر
مسئوليت بين المللي مورد توجه سازمان ملل متحد واقع شد و در دستور كار
كميسيون حقوق بين الملل اين سازمان قرار گرفت و همچنان ادامه يافته است.
آشكار است كه دو جنگ جهاني به فرآيند تكامل مبحث مسئوليت بين المللي در
حقوق بين الملل كمك شاياني نموده است.
21 فصل اول- مسئوليت بين المللي
تعريف مسئوليت بين المللی دولت
براي درك صحيح از مفهوم مسئوليت بين المللي مي بايست آراء و ديدگاه هاي
نظري متفكران برجسته حقوق بين الملل (دكترين) مورد توجه قرار داد.
طبق نظر پروفسور بدوان 1 مسئوليت بين المللي، نهادي حقوقي است كه به موجب
آن، كشوري كه عمل خلاف حقوق بين الملل به او منتسب است، بايد خسارت وارده
. به كشور متضرر از آن عمل را طبق حقوق بين الملل جبران نمايد 2
تعريف ساده تري از پروفسور روسو 3 حقوقدان معروف فرانسوي ارائه شده است. وي
مسئوليت بين الملل از ابداعات حقوقي است كه به موجب » : در اين باره مي نويسد
آن دولت نافي يك قاعده بين الملل موظف است خسارات حقوقي ناشي از نقض را در
«. قبال اتباع دولت ديگري جبران كند 4
فرهنگ اصطلاحات حقوق بين الملل در تعريف مسئوليت بين المللي مي نويسد:
مسئوليت حقوقي بين الملل عبارت است از تكليفي كه به موجب حقوق بين الملل »
به يك دولت تحميل مي گردد تا خساراتي را كه در اثر نقض قواعد حقوق بين الملل
ناشي از عمل و يا خودداري او در انجام تكاليف به دولت ديگري وارد شده جبران
«. نمايد 5
ديدگاهي كه ديوان بين المللي دادگستري بين المللي در قضيه كارخانه كورزف
ابراز مي دارد منعكس كننده اصل جبران خسارت مي باشد بي آنكه در خود عهدنامه
به آن اشاره شده باشد.
1 Basdevant
. 2 محمد رضا، ضيائي بيگدلي، حقوق بين الملل عمومي، تهران گنج دانش، 1385 ، ص 468
3 Rousseau
. 1371 ، ص 48 ، 4كرمعلي، كمايستاني، اصل مسئوليت دولت، تهران مجله حقوقي دادگستري، شماره 5
. 5همان، ص 52
ابعاد حقوقي و سياسي غرامت جنگ ايران و عراق 22
در پايان به تعريفي نسبتا جامع كه در كتاب حقوق بين الملل عمومي دكتر
مسئوليت بين المللي به مشابه يك » : محمدرضا ضيائي بيگدلي آمده اشاره مي كنيم
نهاد حقوق بين المللي، عبارت است از: التزام به جبران خسارت (مادي و معنوي)
وارد بر تابعان حقوق بين المل (كشورها و سازمان هاي بين المللي) كه اين خسارت
بايد ناشي از عمل يا خودداري از عمل غير مشروع و مخالف حقوق بين الملل (عرفي
«. يا معاهده اي) يكي از موضوعات يا تابعان حقوق بين الملل باشد 1
مبنا و منشاء مسئوليت بين المللی
علما و دانشمندان حقوق بين الملل در خصوص مبنا و اساس مسئوليت بين المللي
دولت، نظريات متفاوتي ابراز داشته اند. اساس بحث اين است كه آيا در تحقق
مسئوليت، غير قانوني بودن فعل يا ترك فعل كافي است يا عنصر معنوي تقصير و
سهل انگاري مرتكب نيز نقش دارد؟ حاصل اين جدال عقيدتي ظهور دو ديدگاه
عمده است كه به اجمال به آنها پرداخته مي شود.
نظريه خطا يا مسئوليت ذهنی 2
طبق اين نظريه، فعل يا ترك فعل مخالف حقوق بين الملل در صورتي كه از روي
خطا، سهل انگاري و تقصير باشد، موجب مسئوليت بين المللي است.
نظريه خطا براي اولين بار توسط گروسيوس ابراز شد. حقوقداناني چون ولف، واتل،
وردروس و پونفدرف از طرفداران اين نظريه به شمار مي روند.
لازم به ذكر است كه رويه قضايي بين المللي در قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم به
شدت متأثر از اين نظريه بود و آراي متعددي بر اساس آن صادر گرديد.
. 1محمد رضا، ضيائي بيگدلي، پيشين، ص 469
2 Theory of Fault
23 فصل اول- مسئوليت بين المللي
نظريه خطر يا مسئوليت عينی 1
بر طبق اين نظريه كه انعكاس حقوق داخلي در حقوق بين الملل است. هرگونه
قصور و تخلف نسبت به قواعد بين المللي، عرفي يا قراردادي و ارتكاب عمل خلاف
حقوق بين الملل، موجب تحقق مسئوليت است و خطا و سهل انگاري در آن نقش
ندارد.
آنزيلوني، حقوقدان ايتاليايي از پيشگامان اين نظريه است. از ديگر حقوقدانان
برجسته پيرو اين نظريه مي توان به ژرژسل و دوگي اشاره كرد.
آشكار است كه هيچ يك از نظريات فوق هميشه و همه حال به عنوان يك اصل
مسلم مورد قبول نبوده اند، اما در مجموع چنين به نظر مي رسد كه گرايش
كميسيون حقوق بين الملل به نظريه خطر بيش از نظريه خطا است. 2
تحقق مسئوليت کيفری بين المللی
همانگونه كه در تعاريف بيان شد هر عمل نادرست يك دولت در حوزه بين الملل
متضمن مسئوليت بين المللي براي آن دولت است. اكنون ضرورت دارد پيش شرط
هاي احراز وقوع يك عمل از نظر بين المللي نادرست، مشخص گردد.
بدين منظور معمولا به دو ركن متمايز از يكديگر اشاره مي شود كه عبارتند از:
ركن فاعلي يعني رفتاري كه قابل انتساب به دولت به عنوان شخص حقوق بين »
«. الملل است، نه فرد يا گروهي كه آن عمل را واقعا انجام داده اند 3
1 Theory of RiSk
. 2محمد رضا، ضيائي بيگدلي، پيشين، ص 473
، 3بهرام، مستقيمي؛مسعود، طارم سري، مسئوليت بين المللي دولت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1377
. ص 34
ابعاد حقوقي و سياسي غرامت جنگ ايران و عراق 24
ركن موضوعي، يعني دولتي كه عمل به آن نسبت داده مي شود بايد با آن عمل »
«. يك تعهد بين المللي را نقض كرده باشد 1
. 1همان ص 34
فصل دوم
اعمال دولت
اعمال دولت را مي توان به ترتيب زير تفكيك و تقسيم نمود:
-1 اعمال ركن قانون گذاري.
-2 اعمال سازمان هاي اداري و اجرايي.
-3 اعمال سازمان هاي قضايي.
-4 مقامات ارشد حكومتي و شخصيت هاي ديپلماتيك.
مقامات فوق الذكر در صورت اتخاذ تصميمات خلاف حقوق بين الملل مي توانند
موجبات مسئوليت بين المللي دولت را