چطور پایان‌نامه را تبدیل به کتاب کنیم؟!
تلاش‌های مستمر در تهیه پایان‌نامه، با دفاع از پایان‌نامه به اتمام نمی‌رسد. پس از جلسه دفاع، دانشجویان که دیگر از استرس جلسه دفاع و نمره رهایی پیدا کرده‌اند، می‌کوشند حاصل پژوهش خود را در قالب مقاله و کتاب عرضه کنند. در تعدادی از دانشگاه‌ها یک پیش‌شرط برای دفاع قرار می‌دهند که مقاله مستخرج از پایان‌نامه باید تا روز دفاع آماده باشد. در تعدادی از دانشگاه‌ها نیز مقاله استخراج شده از پایان‌نامه را به مدت زمانی پس از دفاع موکول می‌کنند. به هر صورت پس از اتمام جلسه دفاع دانش‌آموخته که اینک پژوهشگر و کارشناس موضوع خود به حساب می‌آید، می‌تواند بسیاری از مطالب پایان‌نامه خود را در قالب کتاب عرضه کند.
در جریان نگارش پایان‌نامه بسیار پیش می‌آید که تعدادی از مطالب را باید کنار بگذارید. در نگارش کتاب مستخرج از پایان‌نامه می‌توانید آن مطالب را فارغ از ساختار پایان‌نامه ذکر کنید. اگر شما هم پایان‌نامه خود را به پایان رسانده‌اید اکنون زمان آن رسیده با خود فکر کنید چطور مطالب پایان‌نامه خود را به کتاب تبدیل کنید. مطالب زیر می‌تواند برای شما مفید باشد.
چه بخش‌هایی از پایان‌نامه را در کتاب ذکر کنید.
در پایان‌نامه مرسوم است که مطالب در ۵ فصل ارائه شود. فصل اول شامل کلیات پژوهش، فصل دوم مبانی نظری و پیشینه‌های پژوهش، فصل سوم، روش‌شناسی پژوهش، فصل چهارم تجزیه و تحلیل اطلاعات و فصل پنجم بحث و نتیجه‌گیری است. توجه داشته باشید که در تبدیل پایان‌نامه به کتاب لزومی به آوردن همه‌ی فصول پایان‌نامه نیست. به طور معمول در کتاب مستخرج از پایان‌نامه مبانی نظری و ادبیات تحقیق که شامل تعاریف، اهداف و انواع موضوع مورد نظر است ارائه می‌شود. در بعضی از موارد بخش بحث و نتیجه‌گیری که شامل پیشنهادهای تحقیق نیز است، بیان می‌شود. به طور کلی در متن کتاب ضرورتی به آوردن فرضیه، سوالات پژوهش، بیان مساله و مواردی از این دست نیست. برای اطمینان از کامل بودن مطالب می‌توانید از اساتید راهنما و مشاور در این مورد نظرسنجی کنید.
از متخصصان موضوعی کمک بگیرید.
پایان‌نامه شما به صورت تک نسخه‌ای در کتابخانه دانشگاه و سازمان‌هایی مانند ایرانداک و کتابخانه ملی موجود خواهد بود. اگر فکر می‌کنید مطالب شما علاوه بر این چند نسخه، در تعداد بالا انتشار و چاپ شود، بهتر آن است که از مطالب مفیدی در تنظیم آن استفاده کنید. گاهی ممکن است لازم باشد جداول تکمیلی، استانداردهای بیشتر و مطالب بیشتری به آن بیافزاید. در اینجا باید از اساتید و متخصصانی که در حوزه موضوعی شما صاحب انتشاراتی هستند، درخواست کنید مطالب شما را یکبار مرور کنند و در صورت نیاز نکاتی برای غنای ارزش علمی کتاب به شما پیشنهاد دهند.
برای کتاب خود نمایه، فهرست منابع تهیه کنید.
در علوم مختلف، استفاده از کلمات، اصطلاحات و اسامی اشخاص و مکان مرسوم است. برای آشنایی مخاطبان خود سعی کنید از مطالب به‌کار رفته در بخش پیوست‌های کتاب نمایه‌نامه تهیه کنید. نمایه‌نامه فهرستی از اصطلاحات و اسامی به‌کار رفته در متن کتاب، همراه با ذکر شماره صفحه و تعداد دفعات به‌کار گیری است. برای نمایه‌سازی می‌توانید به صورت دستی و یا از ابزارهای خودکار نمایه‌سازی استفاده کنید. سرویس نمایه‌یار یکی از ابزارهای کاربردی برای تهیه نمایه است.
همجنین برای کتاب خود همچون پایان‌نامه فهرست منابع تهیه کنید. دقت کنید که لیست منابع پایان‌نامه خود را با مطالب ذکر شده در کتاب تطبیق دهید.
از چه ناشرانی برای چاپ کتاب استفاده کنید.
پس از تهیه متن کتاب، نیاز است تا ناشری برای کارهای مقدمات کتاب اقدام کند. در این میان موسساتی هستند که ادعا می‌کنند پایان نامه شما را بدون هزینه تبدیل به کتاب می‌کنند. در این موضوع باید بسیار با دقت عمل کنید و حتماً از رزومه ناشر اطلاع حاصل کنید. بهتر است ناشری که برای چاپ کتاب خود انتخاب می‌کنید، ناشر مرتبط با موضوع پایان‌نامه شما باشد. در تعدادی از موسسات و دانشگاه‌ها شوراهایی برای تبدیل پایان‌نامه به کتاب وجود دارد. ناشران دانشگاهی از اعتبار بالایی برخوردار هستند. بویژه برای اساتید دانشگاه بسیار حائز اهمیت است که پایان‌نامه‌های خود را در قالب کتاب عرضه کنند. پس قبل از اطلاع از ناشران عمومی، به ناشران دانشگاهی بویژه انتشارات دانشگاه خود سری بزنید. موسسه جامعه المصطفی (ص) جزو سازمان‌های پژوهشی است که دستورالعمل تبدیل کتاب به پایان‌نامه را ارائه می‌دهد. این دستورالعمل را در اینجا بخوانید.
برای صفحه‌آرایی و تصویر جلد کتاب چه مواردی را به کار بگیرید.
برای جلب نظر مخاطبان، تصویرگری و نحوه صفحه‌آرایی کتاب بسیار اهمیت دارد. با توجه به آن‌که در تهیه کتاب از پایان‌نامه، نویسنده پایان‌نامه اشراف کاملی بر موضوع خود دارد. بهتر است با توجه به موضوع، تصویر مناسب برای روی جلد پیشنهاد داده شود. همچینین در صفحه‌آرایی با توجه به اشکال و تصاویر ارائه شده در متن، قطع مناسب را پیشنهاد دهید. بسیاری از کتاب‌ها در قطع وزیری و رقعی انتشار می‌یابند. در صورتی که نیاز است تصویری به صورت واضح‌تر و بزرگتر ارائه شود، مناسب است این موضوع را به اطلاع ناشر، لیتوگراف و صفحه آرا برسانید.
نتیجه‌گیری
انتشار کتاب یکی از مراحل جذاب پس از پایان‌نامه است. برای انتشار کتاب با ارزش بالا و قابل استفاده برای خوانندگان، نیاز است نکات و روندهایی را رعایت کنید. برای رعایت این نکات مطالب ارائه شده را مرور کنید. به خاطر داشته باشید که انتشار کتاب، فرآیند زمان‌بری است که با صبر و حوصله می‌تواند نتایج خوبی را به دنبال داشته باشد.