تبدیل پایان نامه به کتاب
عنوان:
بودجه ریزی مشارکتی
نویسنده:
محمد رضا پالیزدار
فهرست مطالب
پیشگفتار 9
فصل اول: مفهوم بودجه و بودجه بندی.. 13
نظریه هنجاری در بودجه. 15
نظریه انتخاب عمومی.. 17
نظریه توازن سالانه بودجه کلاسیک ها 17
نظریه عدم تعادل در بودجه دولت… 18
نظریه تعادل دوره ای بودجه. 18
تنظیم بودجه در انواع برنامه ریزی.. 19
اولویت برنامه ریزی.. 20
بیان کردن برنامه ها در قالب ارقام بودجه و برنامه تخصیص منابع مالی.. 22
بودجه و علم اقتصاد(تخصیص منابع کمیاب) 22
بودجه به عنوان یک ابزار کنترل.. 23
خطرهای ناشی از بودجه بندی.. 23
بودجه‌ریزی در ایران.. 24
فصل دوم: مفهوم مشارکت در سازمان.. 27
مفهوم مشارکت… 29
مشارکت و نظریه آشوب.. 34
مشارکت و نظریه کارآفرینی.. 37
مشارکت و مدیریت کیفیت… 38
مشارکت و یادگیری سازمانی.. 40
نظریه سازمان مشارکت جو. 42
مشارکت و نظریه کایزن.. 43
مشارکت و هوش هیجانی.. 44
مشارکت در تئوری رهبری، سیستمی و انگیزش… 46
فصل سوم: ارزیابی عملکرد. 49
تعریف و فرایند و شاخص‌های ارزیابی عملکرد. 51
تاریخچه ارزیابی عملکرد در ایران.. 55
تاریخچه ارزیابی عملکرد در جهان.. 56
ارتباط مدیریت عملکرد و ارزیابی عملکرد. 58
جایگاه فرایند ارزیابی عملکرد در حیطه وظایف مدیریت عملکرد. 58
مدیریت عملکرد و اساس آن.. 61
نگرش‌های رایج نسبت به ارزیابی عملکرد. 63
مزایای خود‌‌ارزیابی.. 64
اهداف ارزیابی عملکرد. 64
ارزیابی عملکرد و انگیزه 65
معیار سنجش یا ارزیابی.. 66
شاخص‌های عملکرد. 66
روش‌های ارزیابی عملکرد. 71
خطاهای رایج در ارزیابی.. 79
کنترل عملکرد مدیریت و انواع آن.. 82
انواع کنترل.. 83
مدیریت عملکرد. 83
ارتباط پاداش‌ها با عملکرد. 84
نقش کارکرد منابع انسانی.. 85
عوامل تحت کنترل مدیر در مدیریت عملکرد. 85
عوامل خارج از کنترل مدیر در مدیریت عملکرد. 88
فصل چهارم: نگرش پژوهشگران به بودجه ریزی مشارکتی.. 89
فهرست منابع و مآخذ. 121
پیوست ها و ضمائم. 129
پیشگفتار
پویایی و تغییر و تحول، اصل اساسی ادامه حیات و سنگ بنای نظام هستی به شمار می رود. تحول به عنوان عامل شتاب دهنده ای است که هر بنگاه اقتصادی را ملزم می سازد با دقت و هوشیاری تغییرات را تحت نظر قرار داده و حتی پا را فراتر گذاشته و قابلیت حرکت و پیشرفت را همگام با تغییرات در خود ایجاد نماید. لازمه چنین کاری وجود قدرت تصمیم گیری در شرایط مختلف می باشد، از سوی دیگر فضای پیچیده و نادقیق تصمیم گیری در زمان حاضر ایجاب می کند که تصمیم گیرندگان همسو با افزایش پیچیدگی ها و تغییرات محیطی، از شیوه ها و ابزار های گوناگونی جهت تصمیم گیر یها ی خود استفاده کنند. کامیابی سازمانی، به آمیزهای اثربخش از پول، مواد، ماشین و منابع انسانی برای دستیابی به اهداف کوتاه مدت و بلند مدت بستگی دارد. صاحب نظران معتقدند، در قرن حاضر، مهمترین عامل از این میان و متغیرهای کلیدی تعیین کننده وضعیت هر سازمان، منابع انسانی هستند که برای نشان دادن اهمیت شان از عنوان سرمایه انسانی استفاده شده است. بنابراین، شناخت نیازها، انگیزه ها و خواسته های کارکنان و اتخاذ خط مشی های مناسب و ایجاد هماهنگی بین اهداف سازمان و اهداف کارکنان را می توان به عنوان مهمترین گام در اثر بخش نمودن سازمانها دانست. یکی از عوامل موثر در ایجاد انگیزه در کارکنان، مشارکت آنها در سطوح مختلف تصمیم گیری است (صفری نژاد،1389، 2). تلاش صاحبنظران همیشه بر این بوده است که از ابزار سنجش معتبر در امر ارزشیابی بهره جسته و با استفاده از نتایج آن به عنوان پایه و مبنایی جهت برنامه ریزی و رفع نواقص و ارتقا و پیشرفت این نظام ها بهره برداری کنند. امروزه اهمیت و ضرورت مشارکت کارمندان و مدیران در عرصه های تصمیم گیری چنان محرز گردیده که در هر نظام و دستگاه اداری به عنوان امری ضروری و اجتناب ناپذیر مطرح و لازمه یک مدیریت صحیح و پویا به شمار می رود. به نظر می رسد مهمترین دلیل عدم موفقیت برنامه ریزی های مدیریتی، به روش های اندازه گیری و استفاده از روش های متقن مشارکتی بر می گردد.
بودجه در حقیقت به معنای برنامه ریزی و کنترل است و بودجه ای که بر مبنای بررسی، مطالعه و مشارکت مدیران یک موسسه تهیه و تنظیم شده باشد، برنامه عمل مدیریت را معین نموده و هماهنگی مطلوب بین تمام فعالیت موسسه یا شرکت را فراهم می آورد.
البته از آنجا که بودجه بر پایه برآوردها، احتمالات و پیش بینی ها تکیه زده، تردید پذیری شاخص های موثر در نظام بودجه ای اعم از میزان تحقق پذیری درآمدها، تشخیص درست اولویت ها و فشارهای رهبران سیاسی و اجتماعی و گروه های پر نفوذ سیاسی و اجتماعی قابل اغماض نیست. پس بودجه و فرایند آن آمیزه ای از صلاحیت ها و تصمیمات فنی و سیاسی است کهاین امر موجبات تناقض در نظامات اداری، اقتصادی، مالی و حقوقی را فراهم کرده و به همین لحاظ کاربرد هر کدام از شیوه های بودجه ریزی را جزو پیچیده ترین و فنی ترین آنها قلمداد می کند. در این تحقیق مسائل مربوط به درآمدها و هزینه ها به جهت اهمیت ساختاری آن و به منظور ایجاد سنجش شاخص های عملکرد مدیران شرکت در یک مسیر پویا در ایجاد پیوند بین دلایل وجود این مسائل و خاستگاه های آن بررسی می شود.
صاحبنظران به طور نظری و نیز تجربی بر وجود رابطه مثبت بین مشارکت در بودجه بندی به خاطر بالا رفتن انگیزه ها و بهبود عملکرد مدیران معتقد بوده اند. با توجه به اهمیت مشارکت در بودجه ریزی، مدیران شرکت باید در صدد باشند تا در جذب و هزینه کرد بودجه، چه به لحاظ زمانی و چه به لحاظ کیفی را مد نظر قرار دهند. در این تحقیق به دنبال بررسی تاثیر مشارکت مدیران شرکت برق منطقه ای تهران در بودجه بندی بر عملکرد آنها هستیم تا موانع موجود در ارتباط با درآمدها و هزینه ها مرتفع شوند.
بودجه بندی علاوه بر شناسائی استقلال و مسئولیت مدیران قسمتها و یا بخشها آنها را درجهت دستیابی به اهداف شرکت نیز ترغیب می نمایند. بودجه بندی در جهت اهداف نهائی واحد اقتصادی یا موسسه صورت گرفته و معمولاً کلیه عوامل مهم را در بر می گیرد و اگر بودجه بندی که به عنوان ابزاری برای برنامه ریزی و کنترل به کار گرفته می شود، با مشارکت ذی نفوس مدیران انجام گیرد، بدون شک باعث عملکرد بهتر و موثرتر واقع می گردد. از طریق بودجه است که سازمانها می توانند به وظایف خود، از اعم از تامین کالا و خدمات عمومی رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و زیست محیطی و تحقیقاتی نایل شوند. بنابراین بودجه همان سنجش امکان در جهت تحقق اهداف است به نحوی که حد متناسب رضایت افراد جامعه به دست آید. لذا محدود بودن منابع اولیه و نامحدود بودن نیازهای انسان دو پدیده یا واقعیت مهم در طبیعت هستند که علت وجودی بودجه را تبیین می کنند.
تقدیر و تشکر ویژه و صمیمانه خود را از استاد گرانقدر جناب آقای دکتر حسن الماسی دارم که با رهنمودهای ارزنده خود موجبات غنای هر چه بیشتر این مجموعه گردیده اند. همچنین بر خود لازم می دانم از زحمات استادان گرانقدر خود جناب آقای دکتر امیربابک مرجانی، جناب آقای دکتر علیرضا امیرکبیری و جناب آقای دکتر مهرزاد حمیدی که در تمام مراحل پژوهش از مشاورت ایشان بهره های فراوان برده ام نیز تقدیر و تشکر صمیمانه می نمایم.
فصل اول
مفهوم بودجه و بودجه بندی
تئوریسین های مدیریت، بودجه بندی را از نقش ها و وظایف مدیریت می دانند.
الف) هنری فایول در کتاب مدیریت عمومی و صنعتی که کل سازمان را در قالب پیکره ای واحد تصور می کرد یکی از فعالیت های شش گانه سازمان را فعالیت های مالی عنوان نمود که تنظیم و اجرای بودجه را در بر دارد.
ب) لوترگیولیک وظایف مدیریت را جهان شمول و هفت وظیفه می دانست و (POSDCORB) را سرواژه هفت وظیفه عنوان نموده که حرف (B) سرواژه کلمه بودجه بندی را شامل همه فعالیت هایی که با بودجه بندی مرتبط بوده،از قبیل برنامه ریزی مالی، حسابداری و کنترل بیان نمود.
ج) هنری مینزبرگ 10 نقش مختلف برای مدیران شناسایی کرد و نقش تخصیص دهنده منابع را جزء نقش های تصمیم گیری است، عنوان نمود (زارعی متین، 1389،29-48).
نظریه هنجاری در بودجه
در سال 1940 وی. او. کی از فقدان نظریه بودجه متاسف شد. او گفت نظریه باید به این سوال اساسی بودجه ریزی در بعد مخارج پاسخ دهد که بر اساس چه مبنایی باید تصمیم گرفت که X دلار را به فعالیت A به جای فعالیت B تخصیص داد ؟ اگر چه تلاش شد تا به این سوال پاسخ داده شود، اما به یک دلیل هیچ کس موفق نشد و آن این بود که یک وظیفه، غیر ممکن است که تمام و کمال انجام شود.
برای این که نظریه هنجاری بودجه ریزی بتواند تحقق یابد باید این نظریه آثار عملی و اجرایی داشته باشد و تصمیمات دولت را عملا هدایت کند. به طوری که مخارج مصوب که به وسیله کنگره به صورت قانون در می آید و خرج می شود باید در مقیاس وسیعی طبق نظریه باشد، یعنی به طور واقعی همه فعالیت های دولت طبق آن نظریه انجام شود. بودجه بازتاب مالی است از آنچه دولت انجام میدهد و یا قصد دارد انجام دهد. نظریه هنجاری می گوید چه وظایف و کارهایی را دولت باید طبق بودجه انجام دهد. یک نظریه هنجاری بودجه ریزی خاص و جامعی است که با این سر و کار دارد که چه فعالیت های دولتی باید در زمان خاص انجام شود. بودجه بیان گر نتایج منازعه سیاسی قواست، در حالی که یک نظریه هنجاری در بودجه ریزی حاکی از فقدان هر گونه تضاد در نقش و وظایف در جامعه است. در نظریه هنجاری آنچه باید دولت انجام دهد در بودجه منعکس است. در حالی که با توجه به وجود گروه ها و احزاب مختلف رسیدن به نظریه هنجاری بودجه مدینه فاضله است، زیرا تحقیق و پذیرش این نظریه به مفهوم پایان سیاست ها و خط مشی هاست (عباسی،1390، 96).
کل مفهوم بودجه بندی حول این نظریه می گردد که عملیات سازمان را می توان به طور معنی داری با برخی جزئیات برای دوره ای در آینده، برنامه ریزی کرد. به علاوه، این که از این برنامه می توانبه منظور راهنمایی، کنترل و ایجاد هماهنگی فعالیت قسمت های متعدد و افراد سازمان استفاده نمود. برای تهیه بودجه، نیاز به تشکیل کمیته بودجه است که باید به طور منظم تشکیل جلسه دهد، پیشرفت مراحل برنامه ریزی بودجه ای را بازبینی کند و مشکلات احتمالی را حل کند. این جلسات تمام سازمان را به نحو موثری در یک جا جمع می کند و همه را از کارکرد هماهنگ تهیه بودجه مطمئن سازد، یا به نوعی همکاری کارکنان را در بودجه ایجاد می کندکه دو مزیت عمده را به دنبال دارد، یکی اینکه پیش بینی های به عمل آمده را با کیفیت می سازد و دیگر اینکه باعث افزایش انگیزش در کارکنان خواهد شد. ایراد اصلی همکاری در بودجه، پیچیده تر و مفصل تر شدن مراحل بودجه بندی است، اما به نظر می رسد مزایای آن بیشتر از ایراد آن برای سازمان باشد. همچنین تهیه بودجه نیازمند اطلاعات مفصلی است که در دستور عمل بودجه جمع آوری می شود. دستور عملبودجه مجموعه ای است از مدارک که اطلاعات کلیدی را برای کسانی که در مراحل برنامه ریزی مشارکت می کنند، فراهم می سازد. (خان محمدی،1390، 7-1).